Του Δημήτρη Καζάκη
Οικονομολόγου – Αναλυτή
Με νέα υποβάθμιση, αυτή τη φορά από τη S&P, υποδέχτηκαν οι αγορές τη «μεγάλη επιτυχία» της ελληνικής κυβέρνησης στη Σύνοδο Κορυφής της 25ης Μαρτίου. Η S&P απλώς ανταποκρίθηκε στις πιέσεις που άρχισαν να ασκούν σχεδόν από την επόμενη ημέρα οι αγορές και οι κερδοσκόποι στην Ελλάδα και την Πορτογαλία.
Αυτό που έκανε τον οίκο να υποβαθμίσει περαιτέρω την Ελλάδα και την Πορτογαλία ήταν ότι η επίσημη δήλωση της 25ης Μαρτίου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου «επιβεβαίωσε τις εκτιμήσεις που είχαμε δημοσιεύσει προηγουμένως, ότι η αναδιάρθρωση του κρατικού χρέους είναι μια οιονεί προϋπόθεση για τον δανεισμό από τον ΕΜΣ», σύμφωνα με τη S&P. Κι αυτό, σύμφωνα πάντα με τον συγκεκριμένο οίκο, δημιουργεί ανησυχίες ότι η χώρα, που θα απευθυνθεί για δάνεια στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης μετά το 2013, θα αναγκαστεί να αναδιαρθρώσει το χρέος της με ζημία των ιδιωτών.
Αυτό που ανησύχησε τον οίκο είναι η παρακάτω διατύπωση της επίσημης δήλωσης του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου: «Πρόσβαση στη χρηματοπιστωτική βοήθεια του ΕΜΣ θα παρασχεθεί υπό αυστηρέςπροϋποθέσεις στη βάση ενός μακροοικονομικού προγράμματος προσαρμογής και μιας αυστηρήςανάλυσης βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους, η οποία θα διεξαχθεί από την Κομισιόν μαζί με το ΔΝΤ και με σύνδεσμο την ΕΚΤ. Το κράτος - μέλος που είναι δικαιούχος, θα πρέπει να θέσει σε εφαρμογή την κατάλληλη μορφή συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα, ανάλογα με τις ειδικές συνθήκες και με τρόπο απόλυτα συμβατό με τις πρακτικές του ΔΝΤ».
Αν μεταφράσουμε όλα αυτά σε απλά ελληνικά, τότε ο ΕΜΣ δεν είναι ένας μηχανισμός για να αποφύγει το κράτος -μέλος τη χρεοκοπία, αλλά ένας μηχανισμός ελεγχόμενης πτώχευσης. Το κράτος - μέλος που θα προσφύγει σ’ αυτόν όχι μόνο θα αναγκαστεί να μπει υπό επίσημη κηδεμονία ανάλογη του μνημονίου και της δανειακής σύμβασης, χωρίς να υπάρχει ανάγκη να του επιβληθούν, αλλά θα υποχρεωθεί να προβεί σε αναδιάρθρωση χρέους, όπου η Κομισιόν μαζί με το ΔΝΤ και την ΕΚΤ θα εκτιμήσουν τον τρόπο, αλλά και το «κούρεμα» που θα γίνει. Αυτό το νόημα έχει η «κατάλληλη μορφή συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα», που αναφέρεται στη δήλωση και εννοεί το κόστος από το ενδεχόμενο «κούρεμα» που θα επιμεριστεί στους ιδιώτες ομολογιούχους.
Το ερώτημα είναι το εξής: Γιατί έπρεπε η χώρα, η κοινωνία και η οικονομία της να υποστούν τα απανωτά μνημόνια για να καταλήξουμε στην επίσημη πτώχευση και στην αναδιάρθρωση του χρέους; Διότι αναδιάρθρωση του χρέους
«Οριακοί» μηχανισμοί
Το χειρότερο όμως δεν είναι αυτό. Η επίσημη δήλωση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ομολογεί ανοιχτά ότι ο ΕΜΣ είναι μηχανισμός ελεγχόμενων πτωχεύσεων, χωρίς όμως να παίρνει συγκεκριμένα μέτρα προστασίας των υπό χρεοκοπία κρατών - μελών. Οι λεπτομέρειες του μηχανισμού είναι άγνωστες και έχουν παραπεμφθεί για τη σύνοδο του Ιουνίου. Ενώ επίσημα η λειτουργία του θα ξεκινήσει μετά το 2013. Ζήσε μαύρε μου να φας τριφύλλι.
Στην πράξη, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ενίσχυσε, αντί να αποθαρρύνει με κάποιον τρόπο, την αβεβαιότητα στις αγορές και έτσι άνοιξε έναν νέο γύρο κερδοσκοπικών πιέσεων και επιθέσεων που είναι σίγουρο ότι θα οδηγήσουν στην απόγνωση τόσο την Ελλάδα και την Ιρλανδία όσο και την Πορτογαλία. Άλλωστε στις λίγες ημέρες που ακολούθησαν τη σύνοδο της 25ης Μαρτίου οι αγορές φρόντισαν να μην αφήσουν κανένα περιθώριο στην Πορτογαλία από το να προσφύγει κι αυτή στον μηχανισμό στήριξης.
Οι πιέσεις οδήγησαν ξανά την ΕΚΤ να παρέμβει με αγορές ομολόγων και παροχή ρευστότητας προκειμένου η Πορτογαλία να μην αιτηθεί ακόμη επίσημα βοήθειας. Για πόσο αυτό θα γίνεται, κανείς δεν ξέρει. Πάντως όχι για πολύ. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η ΕΚΤ έχει εξαντλήσειουσιαστικά κάθε δυνατότητα χρηματοδότησης και κινδυνεύει η ίδια με κατάρρευση. Εκτός αν μπει κι αυτή στον χορό του υπέρμετρου δανεισμού. Αυτός είναι ο λόγος που ο Τρισέ και τα στελέχη της ΕΚΤ ζητούν εναγωνίως να αναλάβει άμεσα το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Στήριξης την αναχρηματοδότηση του χρέους των υπό χρεοκοπία κρατών - μελών.
Όμως τόσο το ΕΤΧΣ όσο και ο ΕΜΣ, που θα τον αντικαταστήσει μετά το 2013, δεν διαθέτουν επαρκήχρηματοδοτικά μέσα. Τα 500 δισ. ευρώ σε ρευστό και εγγυήσεις δεν φτάνουν ούτε για «ζήτω». Μια πιο ρεαλιστική εκτίμηση ανεβάζει τα απαιτούμενα χρηματοδοτικά μέσα σε πάνω από 1,6 τρισ. ευρώ, προκειμένου να αντιμετωπίσει ο ΕΜΣ τις αναδιαρθρώσεις χρέους της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και τηςΠορτογαλίας, που σίγουρα θα έχει ενταχθεί μέχρι τότε στον μηχανισμό, καθώς και να μπορεί να συμβάλει με αγορές ομολόγων άλλων χωρών, όπως η Ισπανία και το Βέλγιο.
Αν βέβαια υποθέσει κανείς ότι την Πορτογαλία θα ακολουθήσει η Ισπανία, πράγμα απολύτως βάσιμο,τότε οι ανάγκες στήριξης του ΕΜΣ θα ξεπεράσουν κατά πολύ τα 2 τρισ. ευρώ. Μπορεί η ευρωζώνη να διαθέσει περίπου το 20% του τωρινού ΑΕΠ της, σε πρώτη φάση, για να αποτρέψει την κατάρρευση των υπό χρεοκοπία χωρών και τα ανεπανόρθωτα ρήγματα στη συνοχή του ευρώ; Ακόμη κι αν το κάνει, θα γενικεύσει την ύφεση και τη δημοσιονομική δυσπραγία σε τέτοιο βαθμό, ώστε θα απειληθεί ακόμη και η ίδια η Γερμανία.
Προς νέο μνημόνιο από ΔΝΤ
Η Ελλάδα βγήκε από τη σύνοδο σε χειρότερη κατάσταση. Δεν μπόρεσε να εξασφαλίσει ούτε τηνεπιμήκυνση. Δεν υπήρξε κανενός είδους συγκεκριμένο σχέδιο αποτύπωσης των δεδομένων της επιμήκυνσης, εκτός από γενικές αναφορές και αόριστες δεσμεύσεις, οι οποίες κι αυτές παραπέμπονταιγια μετά τον Ιούνιο. Εκτεθειμένη η χώρα όσο ποτέ άλλοτε στις πιέσεις των αγορών, που γνωρίζουν απόπρώτο χέρι ότι επίκειται αναδιάρθρωση του χρέους, η κατάστασή της χειροτερεύει ταχύτατα. Μάλιστα η τρίτη Ενδιάμεση Έκθεση του ΔΝΤ, που καθυστέρησε σκόπιμα και δόθηκε στην δημοσιότητα στις 16 Μαρτίου, αποκαλύπτει ότι υπάρχει στα σκαριά μηχανισμός επίσημης πτώχευσης της χώρας για τον οποίοκανείς δεν κάνει λόγο.
Πιο συγκεκριμένα, η έκθεση αναφέρει: «Η διοίκηση και το προσωπικό (του ΔΝΤ) έχουν την άποψη ότι παροχή χρηματοδότησης προς την Ελλάδα υπό την ΕΧΔ (Εκτεταμένη Χρηματοδοτική Διευκόλυνση) είναι δικαιολογημένη στη βάση των σοβαρών αναγκών του ισοζυγίου πληρωμών της Ελλάδας, η επίλυση των οποίων απαιτεί ένα μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Η διεύθυνση προτίθεται να προτείνει στο Δ.Σ. μια εκτεταμένη διευθέτηση, μετά την ακύρωση της υπάρχουσας συμφωνίας από τις αρχές, από τη στιγμή που θα επιτευχθούν ρυθμίσεις με τις κυβερνήσεις της Ε.Ε. και των Ευρωπαίων σχετικά με την παράταση της διάρκειας των δανείων τους. Μια εκτεταμένη διευκόλυνση υπό την ΕΧΔ θα προμηθεύσει την Ελλάδα με ένα χρονοδιάγραμμα αποπληρωμής 10 ετών σχετικά με τις νέες εκταμιεύσεις (το πενταετές χρονοδιάγραμμα απόσβεσης για τις υπάρχουσες εκταμιεύσεις της βραχυπρόθεσμης διευκόλυνσης δεν θα αλλάξει)».
Με άλλα λόγια, το ΔΝΤ είναι έτοιμο να μετατρέψει την υπάρχουσα συμφωνία βραχυπρόθεσμης διευκόλυνσης σε μεσοπρόθεσμο μηχανισμό χρηματοδοτικής επέμβασης. Αυτό συνήθως γίνεται με νέοδάνειο και νέους όρους. Η διάρκεια αυτού του νέου μηχανισμού διευκόλυνσης υπολογίζεται για 10 χρόνια. Ο μηχανισμός αυτός έχει σχεδιαστεί για να οδηγεί τις χώρες υπό χρεοκοπία σε επίσημη πτώχευση, αφού πρώτα εξασφαλίσει την εκποίηση του δημόσιου πλούτου.
Ασύλληπτη εκποίηση
Δεν είναι τυχαίο που στην έκθεση του ΔΝΤ υπάρχει συγκεκριμένος πίνακας (ο Πίνακας 1), όπου συγκρίνονται τα προγράμματα αποκρατικοποιήσεων και εκποίησης που επιβλήθηκαν σε διάφορες χώρες. Ο πίνακας συγκρίνει τα πιο εκτεταμένα προγράμματα ιδιωτικοποίησης που έχουν εκτελέσει χώρες όπως το Περού και η Αργεντινή την εποχή της νεοσυντηρητικής λαίλαπας τη δεκαετία του ’90, αλλά και χώρες όπως η Ουγγαρία και η Εσθονία αμέσως μετά τη διάλυση του υπαρκτού σοσιαλισμού.
Το ενδιαφέρον είναι ότι το πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων και εκποίησης που απαιτείται από την Ελλάδα είναι τεράστιο ακόμη και με τα μέτρα των χωρών που αναφέραμε. Αυτό βέβαια που δεν αναφέρει η συγκεκριμένη έκθεση είναι τι απέγιναν οι χώρες όπου εφαρμόστηκαν τέτοια εκτεταμένα προγράμματα ιδιωτικοποίησης. Το Περού χρεοκόπησε καταμεσής αυτού του προγράμματος, το 1995, και από τότε δεν γλίτωσε την κηδεμονία του ΔΝΤ έως σήμερα. Η Εσθονία, που χαρακτηρίστηκε «Τίγρη της Βαλτικής», αφού μετατράπηκε σε χώρα ευκαιρίας για κάθε είδους επενδυτή, κατέρρευσε με πάταγο το 2008 σημειώνοντας πτώση πάνω από 30% μέσα σ’ έναν χρόνο. Από τον επόμενο χρόνο υποβάλλεται στις χημειοθεραπείες του ΔΝΤ και βρίσκεται σαν κοινωνία και οικονομία σε κώμα.
Η Ουγγαρία χρεοκόπησε δυο φορές. Μια με την ολοκλήρωση του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων το 1998 και μια το 2009 που την οδήγησε στην αγκαλιά του ΔΝΤ. Όσο για την Αργεντινή, η περίπτωσή της είναι γνωστή. Χρεοκόπησε το 2001, αφού είχε δεχτεί την υπαγωγή της στον μηχανισμό της Εκτεταμένης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης που σκοπεύει το ΔΝΤ να επιβάλει και στην Ελλάδα.
Το ανεξέλεγκτο χρέος «σπρώχνει» σε αναδιάρθρωση
Απ’ ό,τι φαίνεται, η επίσημη πτώχευση της χώρας είναι κοντά υπό καθεστώς ελέγχου του ίδιου του ΔΝΤ σε συνεννόηση με την Ένωση και το ΔΝΤ. Δεν φαίνεται να υπάρχει η δυνατότητα από την ευρωζώνη ούτε καν να καθυστερήσει αρκετά το μοιραίο, ώστε να προλάβει να εντάξει την Ελλάδα στον δικό της ΕΜΣ. Ο λόγος είναι απλός και γίνεται ολοφάνερος από τα στοιχεία του Πίνακα 2. Οι καθαρές δανειακές ανάγκες του Δημοσίου για το 2011 ανέρχονται σε σχεδόν 76 δισ. ευρώ. Από αυτά θα δοθούν από την τρόικα 46,5δισ. ευρώ μέσα στον χρόνο. Αυτό αφήνει ένα έλλειμμα χρηματοδότησης περίπου στα 30 δισ. ευρώ.Πόθεν θα βρεθούν;
Πού θα τα βρούμε;
Η έκθεση του ΔΝΤ προβλέπει σταδιακή επέκταση των εντόκων γραμματίων του δημοσίου μέσα στο 2011 σε εννιάμηνα και δωδεκάμηνα. Ακόμη κι αν θεωρήσουμε ότι μπορεί να αντληθεί ένα τέτοιο ποσό με έντοκα γραμμάτια, παρά το τεράστιο επιτοκιακό κόστος, το μόνο που θα κάνει είναι να το μετακυλίσει τους πρώτους μήνες του επόμενου χρόνου, του 2012. Με δεδομένη βέβαια την υπόθεση εργασίας ότι θα βρεθούν αγοραστές. Έτσι το 2012 θα πρέπει να αναχρηματοδοτηθεί αυτό το ποσό και να βρεθούν επιπλέον άλλα 77 δισ. ευρώ. Με την τρόικα να είναι σε θέση να χρηματοδοτήσει λιγότερο από 26 δισ.ευρώ. Πώς θα καλυφθούν τα υπόλοιπα;
Η κυβέρνηση και οι εκθέσεις των ελεγκτών μιλούν για άνοιγμα της Ελλάδας στις αγορές. Την προοπτική αυτή την αποκλείουν σήμερα όλοι οι αναλυτές των αγορών, αλλά και οι τρεις οίκοι αξιολόγησης, που είναι απολύτως βέβαιο ότι σε λίγο καιρό θα προβούν σε νέα υποβάθμιση της χώρας.
Όμως, ακόμη κι έτσι να είναι τα πράγματα, ακόμη κι αν η Ελλάδα κατορθώσει να βγει στις αγορές το 2012 και το 2013, τότε θα βρεθεί μπροστά σε μια ακόμη χειρότερη έκπληξη. Το 2014 οι καθαρές δανειακές ανάγκες του Δημοσίου εκτιμάται ότι θα ξεπεράσουν τα 103 δισ. ευρώ και το 2015 τα 135 δισ. ευρώ, δηλαδή πάνω από το 51% του εκτιμώμενου ΑΕΠ του ίδιου χρόνου. Είναι ποτέ δυνατόν για μια οικονομία να καλύψει δανειακές ανάγκες αυτού του ύψους; Ούτε κατά διάνοια.
Ωστόσο, ακόμη κι αν πάρουμε ως σωστό το πιο μετριοπαθές σενάριο που εκθέτει το ΔΝΤ για την πορεία των δανειακών αναγκών του Δημοσίου,τότε βλέπουμε να διαμορφώνεται ένας άλλος μεγάλος κίνδυνος. Ο δανεισμός των ιδιωτικών τραπεζών.
Τράπεζες στο κόκκινο
Μέσα στο 2011 οι τράπεζες θα πρέπει να χρηματοδοτήσουν δικές τους δανειακές ανάγκες της τάξης των 53 δισ. ευρώ. Από πού θα βρεθούν; Προφανώς τα 30 δισ. ευρώ εγγυήσεις του Δημοσίου που παραχωρήθηκαν προσφάτως σ’ αυτές, δεν φτάνουν να καλύψουν τις ανάγκες των τραπεζών.
Εκτός αυτού, η κλιμάκωση έως το 2015 της ανάγκης αναχρηματοδότησης, ιδίως του βραχυπρόθεσμου δανεισμού των τραπεζών θα τις οδηγήσει να αναζητούν μέσα στο 2013 πάνω από 116 δισ. ευρώ, δηλαδή το 47% του ετήσιου ΑΕΠ, το 2014 πάνω από 186 δισ. ευρώ, δηλαδή κοντά στο 74% του ΑΕΠ, ενώ το 2015 πάνω από 255 δισ. ευρώ, δηλαδή κοντά στο 96% του ΑΕΠ τον ίδιο χρόνο. Είναι ποτέ δυνατόν να βρεθούν αυτά τα δάνεια και μάλιστα σε βραχυπρόθεσμη βάση;
Η κατάσταση αυτή των τραπεζών δίνει μια κάπως διαφορετική τροπή στο χρέος, ενώ η διαρκής προικοδότησή τους με εγγυήσεις του Δημοσίου έχει στόχο να μεταφέρει το δικό τους χρέος στο δημόσιοχρέος. Ακόμη και το δημόσιο χρέος να είχαμε εξαφανίσει, ως διά μαγείας, οι δανειακές ανάγκες των εγχώριων τραπεζών αρκούν για να οδηγήσουν στην ολοκληρωτική κατάρρευση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου